Δεν πιστεύουμε πως υπάρχουν αμφιβολίες για τα οφέλη που προσφέρει η μέτρια έντασης άσκηση στον άνθρωπο. Μειώνει τις πιθανότητες καρδιακών επεισοδίων, εγκεφαλικού, διαβήτη και ορισμένων μορφών καρκίνου. Η προώθηση της άσκησης ως τρόπου βελτίωσης της ποιότητας ζωής ποτέ δεν ήταν όσο σημαντική είναι σήμερα, καθώς τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται μεγάλη αύξηση σε νοσηρές καταστάσεις, οι οποίες σχετίζονται με την καθιστική ζωή και την παχυσαρκία.
Αμέτρητες επιστημονικές έρευνες υπάρχουν σχετικά με τα οφέλη της γυμναστικής στον άνθρωπο, αλλά σήμερα θα δούμε μια πολύ μικρότερη μερίδα ανθρώπων που γυμνάζονται καθημερινά. Είναι αυτοί που γνωρίζουν τα οφέλη της άσκησης στην καθημερινότητα τους, που είναι ανταγωνιστικοί στο άθλημα που κάνουν. Υπάρχουν μερικές λίγες μελέτες πάνω στο θέμα, ωστόσο αυτό είναι αρκετά περίεργο καθώς την τελευταία δεκαετία βλέπουμε ολοένα και περισσότερους ανθρώπους να στρέφονται προς τα αθλήματα αντοχής -όπως η ποδηλασία ή το τρέξιμο.
Οι περισσότεροι που αθλούμαστε, δεν το κάνουμε επειδή κάποια έρευνα έδειξε πως έχουμε 0,1% μικρότερες πιθανότητες κάποιου καρδιακού επεισοδίου, ή γιατί θα ζήσουμε 1 χρόνο περισσότερο. Το κάνουμε γιατί μας ικανοποιεί, γεμίζει την ψυχή μας, το κάνουμε γιατί μας ικανοποιεί. Σίγουρα έχουμε -ως ποδηλάτες- μεγαλύτερες πιθανότητες να εμπλακούμε σε κάποιο σοβαρό ατύχημα παρά να πάθουμε έμφραγμα, αλλά αυτό δεν μας εμποδίζει να βρισκόμαστε στους δρόμους και τα βουνά για ώρες ατελείωτες.
Από την άλλη μεριά όμως, καθημερινά διαβάζουμε ολοένα και περισσότερες περιπτώσεις νέων αθλητών, οι οποίοι αντιμετωπίζουν προβλήματα με την καρδιά τους και εκεί μας γεννάται η απορία κατά πόσο τα προβλήματα αυτά μπορεί να σχετίζονται με την έντονη άσκηση. Με τα στοιχεία που υπάρχουν αυτή την στιγμή από τις επιστημονικές έρευνες, με σιγουριά δεν μπορούμε να πούμε πως η άσκηση -οποιασδήποτε έντασης- δεν είναι ανθυγιεινή. Παράλληλα όμως, θα πρέπει να κατανοήσουμε πως υπάρχουν και κάποια αναπάντητα ερωτήματα.
Τι είναι η έντονη άσκηση;
Το κύριο και μεγάλο πρόβλημα της ιατρικής βιβλιογραφίας είναι ο ορισμός της έντονης άσκησης. Πολυάριθμες μελέτες αναφέρουν βελτίωση της υγείας η οποία έχει προέλθει ως αποτέλεσμα της τακτικής έντονης άσκησης. Για παράδειγμα στην ευρέως γνωστή μελέτη (Blair et al., 1989) αναφέρεται πως η αυξημένη διάρκεια ζωής οφείλεται σε «υψηλά επίπεδα φυσικής κατάστασης», αλλά παράλληλα κατέληξαν στο συμπέρασμα πως τα οφέλη αυτά μπορεί να μην φανούν σε όσους ασκούνται σε επίπεδο πάνω από 10 μεταβολικά ισοδύναμα (METS-metabolic equivalents). Τι είναι λοιπόν τα 10 METS; Είναι το ισοδύναμο της άσκησης η οποία αντιστοιχεί σε κατανάλωση οξυγόνου 35ml/kg/min η οποία είναι περίπου το 50% της απόδοσης ενός καλά προπονημένου αθλητή. Με απλά λόγια είναι αρκετά μικρότερη ένταση από ότι προπονούνται οι ανταγωνιστικοί αθλητές σε τακτική βάση. Το ίδιο πρόβλημα ισχύει σχεδόν σε όλες τις μεγάλες μελέτες οι οποίες έχουν προσπαθήσει να αξιολογήσουν τα οφέλη της άσκησης. Όλες οι μελέτες θέτουν την μέγιστη άσκηση πολλά επίπεδα κάτω για έναν αθλητή.
Βασιζόμενοι σε αυτό, τα τρέχουσα στοιχεία μπορούν να συνοψιστούν ως εξής:
Τα οφέλη από την άσκηση είναι πιθανό να επεκταθούν και στις υψηλές εντάσεις, αλλά υπάρχει κάποιο σημείο όπου ξεκινούν να πλατειάζουν ή ακόμη και να αντιστρέφονται; Εδώ να σημειώσουμε πως κανένα επίπεδο άσκησης δεν πρόκειται να αυξήσει τους κινδύνου στα επίπεδα που αντιμετωπίζει κάποιος που κάνει καθαρά καθιστική ζωή.
Είναι πολύ πιθανό πως τα οφέλη της άσκησης εκτείνονται και πέρα από το αρκετά «συντηρητικό» φάσμα που έχει μελετηθεί αλλά ο αντίλογος αφορά το αν υπάρχει κάποιο σημείο όπου οι «ακραίες» εντάσεις άσκησης μπορεί να αυξήσουν τους κινδύνους εμφάνισης καρδιακών προβλημάτων.
Στη Σκανδιναβία έχουν διεξαχθεί κάποιες πολύ καλές μελέτες σχετικά με τα αποτελέσματα της υγείας πρώην αθλητών των Ολυμπιακών Αγώνων και τα αποτελέσματα ήταν καθησυχαστικά (Sarna, Sahi, Koskenvuo και Kaprio 1993). Οι αθλητές Ολυμπιακών αγώνων ζουν περισσότερο και αναπτύσσουν λιγότερα προβλήματα υγείας. Ωστόσο, είναι πιο εύποροι, έχουν λιγότερο άγχος, καπνίζουν και πίνουν λιγότερο και πιθανότατα ακολουθούν και καλύτερη διατροφή από έναν μέσο άνθρωπο. Όλα αυτά μπορεί να ευθύνονται για τις διαφορές που υπάρχουν τον τομέα της υγείας.
Έτσι, ενώ είναι σαφές πως οι αθλητές είναι υγιείς, οι μελέτες αυτές δεν επιτρέπουν την ανάλυση των αποτελεσμάτων και τον διαχωρισμό τους ώστε να είναι ξεκάθαρο αν η καλύτερη υγεία οφείλεται στην άσκηση, στον τρόπο ζωής ή σε έναν συνδυασμό αυτών.
Ας δούμε, όμως, ποια είναι τα στοιχεία που υποδηλώνουν πως η υπερβολική άσκηση μπορεί να έχει ανεπιθύμητες ενέργειες στην καρδιά του ανθρώπου.
-
Αρχικά η άσκηση προκαλεί μεγαλοκαρδία ή καρδιομεγαλία -μεγαλώνει η καρδιά-.
Οι μεγαλύτερες ποσότητες άσκησης -περισσότερο από τρεις ώρες την εβδομάδα- συνδέονται με «ανάπλαση» της καρδιάς. Αυτό είναι ένα πραγματικό όφελος για τον αθλητή καθώς η μεγαλύτερη καρδιά μπορεί να κινεί μεγαλύτερη ποσότητα αίματος κατά την διάρκεια της άσκησης. Με την μεγαλύτερη ποσότητα αίματος, μεταφέρεται και περισσότερο οξυγόνο στους μύες ώστε να μπορούν να διατηρήσουν την απόδοση τους σε υψηλά επίπεδα.
Οι περισσότερες περιπτώσεις μεγαλοκαρδίας είναι ήπιες και συνήθως εξαφανίζονται όταν ο αθλητής σταματήσει τις προπονήσεις. Ονομάζεται «φυσιολογική ανάπλαση» (physiological remodeling) και είναι μια απλή διεύρυνση του καρδιακού μύ όπως ακριβώς συμβαίνει και με τους υπόλοιπους μύες του σώματος.
Ωστόσο σε ακραίες περιπτώσεις αθλημάτων αντοχής η διεύρυνση της καρδιάς μπορεί να είναι δραματική και δεν μπορεί να υποχωρήσει όταν ο αθλητής σταματήσει τις προπονήσεις. Για παράδειγμα, μια μελέτη πάνω σε 150 αναβάτες του Tour de France (Abergel et al. 2004) έδειξε πως το μέγεθος της καρδιάς τους ήταν κατά πολύ αυξημένη, ενώ 3 χρόνια μετά όταν και επανεξετάστηκαν δεν είχε υπάρξει αισθητή μείωση. Σε μια πιο πρόσφατη μελέτη από το 2008 στην Ελβετία (Baldesberger et al., 2008), πρώην επαγγελματίες αθλητές ποδηλασίας δρόμου συνέχισαν να έχουν υπερμεγέθη καρδιακό μυ ακόμη και 30 χρόνια μετά. Αυτό σημαίνει πως υπάρχει κάτι ακόμη πέρα από την απλή διεύρυνση του μυ και πως θα έπρεπε να είχε επιστρέψει στο φυσιολογικό μέγεθος από την στιγμή που θα σταματούσε η άσκηση. Μπορεί να μην υπάρχει τόσο μεγάλο θέμα, αλλά υπάρχουν μόνο μερικά πράγματα την καρδιά -μύες, ο συνδετικός ιστός ο οποίος κρατάει τους μύες στην θέση τους και τα ηλεκτρικά της καρδιάς. Αν υπάρχει αύξηση του συνδετικού ιστού, τότε μπορεί να υπάρξει παρέμβαση του ιστού στους μύες ή στην ηλεκτρική λειτουργία. Ως εκ τούτου, η αδυναμία επιστροφής στο φυσιολογικό μέγεθος ΊΣΩΣ να είναι μια αιτία ανησυχίας.
Η μεγαλοκαρδία στους αθλητές μπορεί να προκαλέσει πληγές/ουλές.
Πρόκειται για μια αρκετά αμφιλεγόμενη δήλωση, χωρίς να έχει αποδειχθεί κάτι. Η διεύρυνση της καρδιάς οφείλεται στην υπερτροφία των μυϊκών ινών, αλλά υπάρχουν και ενδείξεις πως ο συνδετικός ιστός μπορεί να αυξηθεί από την ακραία προπόνηση. Ο συνδετικός αυτός ιστός ονομάζεται και «ουλώδης ιστός» και έχει την δυνατότητα να προκαλέσει αρρυθμίες στον καρδιακό παλμό. Είναι πολύ δύσκολο να είμαστε σίγουροι για το αν η υπερβολική άσκηση μπορεί να προκαλέσει ουλές, καθώς μπορεί να διαγνωστεί μόνο με εξέταση του καρδιακού μυϊκού ιστού στο μικροσκόπιο. Υπάρχουν μόνο αναφορές για μεμονωμένα άτομα ή πολύ μικρές ομάδες ανθρώπων στις οποίες έχει βρεθεί κάποια ουλή (La Gerche et al 2010, Mottram et al 2004, Whyte et al 2008) και χωρίς να παρέχουν οριστικές απαντήσεις πάνω στο θέμα.
Μια αρκετά πρόσφατη υπόθεση, ο Ryan Shay πέθανε κατά την διάρκεια του US National μαραθωνίου το 2008 και ποτέ δεν διαπιστώθηκε η αιτία θανάτου. Στην αυτοψία οι γιατροί δήλωσαν «Καρδιακή αρρυθμία λόγω καρδιακής υπερτροφίας με αποσπασματική ίνωση απροσδιορίστου αιτολογίας. Φυσικά αίτια». Με άλλα λόγια είχε μεγαλοκαρδία -φυσιολογικό για έναν ελίτ αθλητή- με μικρές περιοχές ουλών (σίγουρα μη φυσιολογικό σε αθλητές) και το συμπέρασμα ήταν, τα φυσικά αίτια. Έκπληξη προκαλεί το γεγονός πως η διαπίστωση αυτή δεν ξεκίνησε συζητήσεις σχετικά με τους λόγους που ένας νέος αθλητής είχε ουλές στην καρδιά του. Οφείλονται στην άσκηση; Δεν ξέρουμε και ποτέ δεν θα μάθουμε αν δεν τεθούν αυτά τα ερωτήματα στους ειδικούς. Επειδή όμως πρόκειται για δύσκολα θέματα και θα πρέπει να επιτευχθεί ισορροπία μεταξύ της διερεύνησης τέτοιων θεμάτων και της υστερίας της κοινής γνώμης. Θα πρέπει να σημειώσουμε όμως πως ο θάνατος νέων αθλητών είναι κάτι πάρα πολύ σπάνιο.
Tο τελευταίο και συχνότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν πολλοί αθλητές είναι τα προβλήματα του καρδιακού ρυθμού (αρρυθμίες).
Υπάρχουν αρκετοί τύποι προβλημάτων του καρδιακού ρυθμού (αρρυθμία) τα οποία μπορούν να διαχωριστούν από απολύτως ασφαλές μέχρι και απειλητικά για την ζωή. Από ότι είναι γνωστό μέχρι στιγμής, η άσκηση δεν προκαλεί αύξηση των απειλητικών για την ζωή αρρυθμιών. Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις πως ορισμένες καλοήθεις αρρυθμίες είναι συχνότερες στους αθλητές.
Συνοψίζοντας.
- Η ήπια και μέτρια άσκηση παρέχει σημαντικά οφέλη στην υγεία σε όλους τους ανθρώπους.
- Η παρατεταμένη και έντονη άσκηση (αθλητές υψηλού επιπέδου) είναι υγιής αλλά δεν έχει μελετηθεί διεξοδικά.
- Υπάρχουν πολλά ερωτήματα τα οποία αφορούν τους αθλητές, τα οποία δεν έχουν απαντηθεί ακόμη.
- Μπορεί η άσκηση να προκαλέσει ουλές στον καρδιακό ιστό;
- Γιατί εμφανίζεται αρρυθμία σε μερικούς αθλητές;
- Γιατί μερικοί αθλητές έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο κάποιας καρδιακής πάθησης;
Όλα αυτά βέβαια δεν θα πρέπει να σας αποτρέψουν από το να πάρετε το ποδήλατο σας και να βγείτε για μια βόλτα ή προπόνηση καθώς οποιαδήποτε μορφή άσκησης είναι κατά πολλές φορές πιο ευεργετική στον οργανισμό από την καθιστική ζωή.
Πηγή.
