Η ποδηλασία δρόμου είναι ένα άθλημα για όσους τους αρέσουν τα gadgets. Παλμογράφοι, GPS, εφαργμογές προπόνησης στο smartphone, βατόμετρα-powermeters όλα υπάρχουν για τον gadge-τάκια. Μεταξύ αυτών όμως, μόνο το βατόμετρο είναι αυτό που θα ξεκλειδώσει τις ικανότητές σας και την απόδοσή σας επάνω στο ποδήλατο.
Ως εκ τούτου, η ισχύς ή αλλιώς τα “watt” έγουν γίνει το σημείο αναφοράς μεταξύ αυτών που κάνουν χρήση ενός βατόμετου στις προπονήσεις τους και στις βόλτες τους. Ως αποτέλεσμα όλοι σχεδόν όσοι ασχολούνται με την ποδηλασία δρόμου γνωρίζουν τι είναι ένα βατόμετρο και θέλουν να το αποκτήσουν και σαν αποτέλεσμα η αγορά αυτών βρίσκεται σε άνοδο.
Από την άλλη όμως, πολλοί από όσους έχουν στην κατοχή τους ένα βατόμετρο δεν γνωρίζουν τι σημαίνουν τα νούμερα που βγάζει στην οθόνη του ακριβώς, αλλά μόνο υποπτεύονται. Πως όμως, χωρίς να γνωρίζουμε τι αντικατοπτρίζουν τα νούμερα που διαβάζουμε θα μπορέσουμε να τα χρησιμοποιήσουμε ως προς όφελός μας, ώστε να βελτιωθούμε πάνω στο ποδήλατο;
Παρακάτω, θα δούμε ιστορικά στοιχεία για το βατόμετρο, για το πως εξελίχθηκαν, πως άλλαξαν τον χώρο της ποδηλασίας και το βασικότερο όλων; Τι ακριβώς είναι ένα βατόμετρο.
Ιστορική αναδρομή.
Παρά το γεγονός ότι η έννοια “ισχύς” αναφέρεται μόνο τα τελευταία χρόνια στον χώρο της ποδηλασίας δρόμου, το πρώτο εμπορικά διαθέσιμο βατόμετρο ήταν το SRM (Schoberer Rad Messtechnik), σχεδιασμένο από τον Γερμανό Ulrich Schoberer, πριν από 20 χρόνια. Το κόστος, όπως είναι φυσικό, ήταν εξωφρενικά μεγάλο για την εποχή, καθιστώντας το πολύ ακριβό για τους περισσότερους αναβάτες και η χρήση του είχε περιοριστεί μόνο σε εργαστήρια φυσιολογίας και στον χώρο των επαγγελματικών ομάδων. Με την ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας -βλέπε ηλεκτρονικοί υπολογιστές, smartphones, tablets- έγινε οικονομικά διαθέσιμα σε πολύ μεγαλύτερο εύρος αναβατών.
Τι είναι η ισχύς; Τι είναι το Watt;
Για να κατανοήσουμε καλύτερα τα δεδομένα που μας δίνει ένα βατόμετρο, χρειάζεται να μάθουμε μερικές επιστημονικές έννοιες και ορισμούς. Ένας από τους πρώτους επιστήμονες που ασχολήθηκαν με το βατόμετρο, ο καθηγητής Louis Passfield, του Πανεπιστημίου Kent, του τμήματος Sports Studies, ο οποίος είχε ασχοληθεί με το SRM στην Βρετανία, όπως επίσης συνέβαλλε στην προετοιμασία του Boardman στην επιτυχημένη προσπάθειά του στους Ολυμπιακούς της Βαρκελώνης και του Hour Record.
Η ισχύς -W- (Watt) = δύναμη Χ απόσταση / χρόνο.
Η ισχύς (Watt) είναι η ενέργεια που απαιτείται για την μετακίνηση μιας μάζας σε ορισμένη απόσταση σε γνωστό χρονικό διάστημα. 1W = 1Nm/s πιο επιστημονικά.
Αν το μεταφράσουμε στο ποδήλατο αυτό, τότε η μάζα είναι ο αναβάτης και το ποδήλατο του, η απόσταση είναι η απόσταση που διανύει. Το ποδήλατο, όμως, είναι πολύ πιο περίπλοκο στον υπολογισμό διότι δεν υπάρχει σταθερή αντίσταση, οπότε ο υπολογισμός της ισχύς δεν είναι τόσο κυριολεκτικός όπως της παραπάνω εξίσωσης.
Δεδομένου ότι η ισχύς = δύναμη Χ απόσταση (ή μετατόπιση) / χρόνο
και η μετατόπιση / χρόνο = ταχύτητα
Τότε μια πολύ απλοποιημένη εξίσωση είναι ισχύς = δύναμη Χ ταχύτητα.
Η οποία εξίσωση είναι το κλειδί για την κατανόηση του πως λειτουργεί ένα βατόμετρο. Ουσιαστικά εφαρμόζουμε την εξίσωση σε ένα κομμάτι του ποδηλάτου -μεσαία τριβή, δισκοβραχίονα, κέντρο, άξονα πεταλιού κτλ.
Έτσι, η ταχύτητα της κίνησης ή η γωνιακή ταχύτητα μετρείται και πολλαπλασιάζεται με το μέγεθος της δύναμης -η οποία δύναμη μετρείται με αισθητήρες παραμόρφωσης. Με αυτά τα νούμερα διαθέσιμα, το ενεργειακό κόστος είναι μετρήσιμο και ως ισχύς (Watt).
Η ακριβής μέτρηση της δύναμης είναι μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στον χώρο των κατασκευαστών βατόμετρων. Η μικροσκοπική κάμψη, που μετρείται με έναν αισθητήρα παραμόρφωσης είναι το κλειδί για πιο ακριβή αποτελέσματα, οπότε οι μικρότερες λεπτομέρειες είναι καθοριστικής σημασίας. Για παράδειγμα, η τοποθέτηση των αισθητήρων, η ποιότητα αυτών ακόμη και η θερμοκρασία που βρίσκονται κατά την διάρκεια της μέτρησης επηρεάζουν τα αποτελέσματα. Αυτό ίσως σας δώσει να καταλάβετε γιατί το κόστος από ένα βατόμετρο είναι αρκετά αυξημένο.
Τι είναι ένας αισθητήρας παραμόρφωσης.
Πρόκειται για ένα όργανο μέτρησης της παραμόρφωσης μέσα σε ένα ισορροπημένο ηλεκτρικό κύκλωμα αντίστασης, γνωστό και ως σταθερή. Καθώς εφαρμόζεται η δύναμη (ή η παραμόρφωση) δύο πράγματα συμβαίνουν. Ο αισθητήρας παραμορφώνεται και ως συνέπεια αλλάζει η εσωτερική του αντίσταση ενώ δημιουργείται και ένα πιεζοηλεκτρικό φαινόμενο (όταν δημιουργείται τάση από την πίεση ή συμπίεση ηλεκτρονίων).
Οι δύο αυτές αντιδράσεις, διαταράσσουν την ισορροπία του κυκλώματος και η διαφορά του ηλεκτρομαγνητικού πεδίου είναι αυτή που μετράται και μετατρέπεται σε μετρήσιμη δύναμη.
Ισχύς. Αυτή που άλλαξε τα δεδομένα στον χώρο της ποδηλασίας.
Η ισχύς έχει αλλάξει τον τρόπο προπόνησης. Παρακολουθώντας την ταχύτητα μπορεί κάποιος να ξέρει λίγα πράγματα. Ο παλμογράφος λέει λίγα ακόμη, αλλά αν κάποιος γνωρίζει την ισχύ που παράγει είναι ένας επαναλαμβανόμενος τρόπος για να αποφανθείτε πόσο σκληρά προπονείστε. Αν κοιτάξουμε μέσα από τα μάτια ενός προπονητή, με τα δεδομένα της ισχύος μπορούν να φτιάξουν καλύτερα προπονητικά προγράμματα για τα μειονεκτήματα του αναβάτη και στα σημεία όπου η απόδοσή του είναι μειωμένη. Είναι σαν να δίνουν τις σωστές απαντήσεις σε ένα διαγώνισμα, εκτός βέβαια του ότι ο αθλητής θα πρέπει να προπονηθεί σκληρά, για να “φτάσει” σε αυτές τις απαντήσεις.
Το να έχει κάποιος ένα βατόμετρο και να βλέπει κάποια νούμερα να βγαίνουν μπροστά του είναι το ένα μέρος της προπόνησης, καθώς τα νούμερα από μόνα τους δεν θα βελτιώσουν κανέναν αναβάτη. Το ίδιο συμβαίνει και με τα δεδομένα του παλμογράφου. Όλα αυτά θα πρέπει να συνδυάζονται. Γιατί αν κάποιος δουλεύει σε μια σταθερή απόδοση ισχύος, χωρίς όμως να κοιτάζει τον παλμογράφο του, δεν γνωρίζει πόσο καταπονείται το σώμα του. Μόνο όταν γίνεται ταυτόχρονη παρακολούθηση των παλμών και της ισχύος μπορεί κάποιος να καταλάβει κατά πόσο ο ρυθμός που έχει δεν θα τον σκάσει ή στο τέλος δεν θα τον… “σουρώσει“. Σταθερή απόδοση ισχύος, αλλά με αυξανόμενους παλμούς σημαίνει ότι σύντομα θα “σκάσετε”. Σταθερή απόδοση ισχύος με τους παλμούς να μειώνονται σημαίνει ότι μπορείτε να πιέσετε κι άλλο.
Ένα βατόμετρο σας δίνει την δυνατότητα να συλλέξετε δεδομένα για μια συγκεκριμένη διαδρομή σε διάφορες φάσεις της προετοιμασίας σας. Είναι ένα από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματά τους, επιτρέποντάς σας να είστε πιο αντικειμενικοί όσον αφορά την προπόνησή σας. Με άλλα λόγια, μπορεί ο χρόνος που κάνετε ένα συγκεκριμένο segment να έχει αυξηθεί, αλλά αν παράλληλα έχουν αυξηθεί τα νούμερα ισχύος και έχουν μειωθεί και οι παλμοί, τότε η προπόνησή σας πιάνει τόπο.
Ένα βατόμετρο, με τα νούμερα ισχύος μπορεί να σας πει πότε είναι η κατάλληλη ώρα για να ξεκουραστείτε. Χαμηλά νούμερα ισχύος σε έναν γνωστό καρδιακό ρυθμό, ή υψηλότερος καρδιακός ρυθμός για σταθερή -γνωστή- ισχύ σημαίνει ότι ήρθε η ώρα για το ρεπό σας.
Μην ξεγράφετε τον παλμογράφο. Έχει το μερίδιό του και αυτός και είναι πολύ σημαντικό να χρησιμοποιείται ταυτόχρονα με το βατόμετρο. Αν δουλεύετε μόνο βατόμετρο, και προπονήστε σε μια συγκεκριμένη ισχύ, τότε θα κάνετε το 50% της προπόνησης, διότι δεν θα γνωρίζετε με τι σωματικό κόστος προπονείστε.
Στο επόμενο μέρος θα δ0ύμε πως μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ένα βατόμετρο ώστε να βελτιώσουμε τις αποδόσεις μας στο ποδήλατο.
- Tags: powermeter, βατόμετρο, δύναμη, ισχύς