Μια έφηβη ποδηλατεί στον σκονισμένο αγροτικό δρόμο της Γκάνα, με τον μικρότερο αδερφό της να ισορροπεί περίτεχνα στην πίσω μεριά της σέλας. Μια ντουζίνα ακόμη ποδηλάτες ανεβοκατεβαίνουν τον δρόμο. Είναι όλοι άντρες. Όπως και σε πολλά μέρη αυτής της χώρας είναι ασυνήθιστο να βλέπεις γυναίκες να χρησιμοποιούν το ποδήλατο. Παρόλα αυτά όμως, οι γυναίκες είναι αυτές οι οποίες επωφελούνται περισσότερο από αυτό.
Η Γκάνα, η Ουγκάντα, η Νιγηρία και η Νότια Αφρική είναι μεταξύ άλλων Αφρικανικών χωρών στόχος εκστρατειών ως προς την προώθηση του ποδηλάτου ως μέσου μετακίνησης. Συνήθως τα ποδήλατα έρχονται από δωρεές από την δύση. Το Village Bicycle Project διανέμει περίπου 10.000 ποδήλατα τον χρόνο στην Σιέρα Λεόνε και την Γκάνα, ενώ το World Bicycle Relief και το Ghana Bamboo Bikes κατασκευάζουν ποδήλατα ειδικά σχεδιασμένα και μελετημένα για τις Αφρικανικές αγορές.
Η χρήση των ποδηλάτων αντί των αυτοκινήτων μπορεί να βοηθήσει στην αποσυμφόρηση μολυσμένων από το καυσαέριο πόλεων όπως η Καμπάλα, όπου η Κυβέρνηση της Ουγκάντα εμφάνισε αισιόδοξα κάποιους ποδηλατόδρομου το 2015. Η κύρια έμφαση όμως, αφορά τους ανθρώπους οι οποίοι επωφελούνται περισσότερο από την χρήση του ποδηλάτου, καθώς μπορούν πλέον να μετακινούνται πολύ πιο γρήγορα -στις διαδρομές που διέσχιζαν με τα πόδια- στις μετακινήσεις προς το σχολείο, τα νοσοκομεία, τις αγορές ή ακόμη και προς την εργασία τους. Αυτό αφορά κυρίως τις γυναίκες των χωρών αυτών.
«Είναι κυρίως οι γυναίκες στην Σιέρα Λεόνε και στην Γκάνα οι οποίες δεν ασχολούνται μόνο με τα οικιακά αλλά πηγαίνουν στα χωράφια και στην αγορά για να πουλήσουν τα προϊόντα τους» λέει ο Joshua Poppel ο εκτελεστικός διευθυντής του Village Bicycle Project. Στην Τανζανία οι γυναίκες και τα κορίτσια εκτελούν το 90% των οικιακών υποχρεώσεων -όπου εμπλέκεται πολύ ποδαρόδρομος, συχνά για αρκετές ώρες ώστε να μαζέψουν νερό, φαγητό και ξύλα.
Αυτό κρατάει τα νεαρά κορίτσια μακριά από τα σχολεία. «Δεν είναι μόνο οι αποστάσεις που πρέπει να περπατούν από και προς το σχολείο -αποστάσεις που φτάνουν μέχρι και τα 10 χιλιόμετρα- αλλά και οι δουλειές στο σπίτι που πρέπει να ολοκληρώσουν πριν και μετά το σχολείο» λέει η Allison Dufossee επικεφαλής του World Bicycle Relief.
Οι γυναίκες και τα κορίτσια έχουν λιγότερες πιθανότητες να έχουν πρόσβαση σε κάποιο ποδήλατο σύμφωνα με την καθηγήτρια Gina Porter, ανθρωπολόγο στο Πανεπιστήμιο του Durham. Συνήθως υπάρχει ένα κοινωνικό στίγμα που συνοδεύει τις γυναίκες που χρησιμοποιούν ποδήλατο. Στην Σιέρα Λεόνε για παράδειγμα, υπάρχει μια πεποίθηση πως μια γυναίκα μπορεί να χάσει την παρθενιά της όταν χρησιμοποιεί το ποδήλατο. Ένα ακόμη θέμα είναι το μια γυναίκα να δείχνει τα πόδια της σύμφωνα με την Porter.
Σύμφωνα με μια μελέτη που συνυπέγραψε στην Γκάνα σχετικά με τις μεταφορές και δημοσιεύτηκε το 2014, διαπίστωσε πως τα ποδήλατα χρησιμοποιούνται πολύ σπάνια από τις γυναίκες παρά τις προσπάθειες των ερευνητών να τους δείξουν πως να το χρησιμοποιούν. Αποδείχτηκε πως αρκετές γυναίκες αγόρασαν ποδήλατα για λογαριασμό των συζύγων τους. Ο εξοπλισμός πληρώθηκε από τον σύζυγο και αυτός ήταν που το χρησιμοποιούσε παρά την τυπική ιδιοκτησία που ήταν στο όνομα της γυναίκας. Αυτός ήταν και ο λόγος που είχαν επιλέξει «αντρικά» ποδήλατα με ψηλό οριζόντιο σωλήνα. Αποδείχτηκε πως οι γυναίκες και τα κορίτσια συχνά δεν είχαν τον χρόνο ώστε να μάθουν ποδήλατο λόγω των οικιακών υποχρεώσεων και άλλων καθηκόντων ενώ υπήρχε και κάποιο «ύφος» από τους άντρες προς τις γυναίκες που ήθελαν να μάθουν ποδήλατο.
«Τα συνήθη στερεότυπα φύλου μπαίνουν στο παιχνίδι. Εάν υπάρχει ένα ποδήλατο στο νοικοκυριό, αυτό θα επιλεχθεί από τον άντρα» λέει η Poppel.
Στην Ζάμπια το θείμα είναι πως τα κορίτσια έχουν περιορισμένο ελεύθερο χρόνο ώστε να μάθουν ποδήλατο και αυτός είναι ο λόγος που τα ποδήλατα καταλήγουν στα αγόρια.
Το World Bicycle Relief το οποίο έχει διανείμει και πουλήσει εκατοντάδες χιλιάδες ποδήλατα, συνεργάζεται με τα σχολεία ώστε να αλλάξει την δυναμική. «Χωρίς αμφιβολία ο αντίκτυπος είναι μεγαλύτερος όταν στοχεύουμε σε γυναίκες και κορίτσια«, λέει η Dufosee. Πρόσθεσε επίσης πως κατά μέσο όρο στα σχολεία με τα οποία συνεργάζονται η προσέλευση αυξάνεται κατά 30% ενώ οι βαθμοί βελτιώνονται μέχρι και 50%! Μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε στην Ζάμπια το 2012 διαπίστωσε πως το 21% των γονέων ανέφερε πως η απόσταση ήταν ο κύριος λόγος που τα παιδιά τους δεν πήγαιναν στο σχολείο. Μετά την διανομή των ποδηλάτων κανένας από αυτούς δεν απέδωσε την απουσία των παιδιών τους λόγω της απόστασης.
Ένα ακόμη θετικό αποτέλεσμα είναι η μείωση των σεξουαλικών επιθέσεων. «Μπορώ να ποδηλατήσω πιο γρήγορα από ότι μπορεί να τρέξει ένας άντρας» λέει η 12-χρονη Irene από την Ζάμπια όταν ρωτήθηκε τι της αρέσει περισσότερο στο ποδήλατο.
Όταν τα κορίτσια τελειώνουν το σχολείο κρατάνε τα ποδήλατα τους. «Η απόσταση είναι το εμπόδιο στην οικονομική ενδυνάμωση» λέει η Dufosee. «Ένα ποδήλατο κάνει όλη την διαφορά. Οι γυναίκες που έχουν ποδήλατα μπορούν να στήσουν τις δικές τους δουλειές και να μεταφέρουν τα προϊόντα τους σε αγορές που διαφορετικά δεν θα είχαν πρόσβαση».
«Είμαι οικονομικά ανεξάρτητη πλέον«, λέει η Selina Abuakwa μητέρα τριών και αγρότισσα από την Ζάμπια η οποία περπατούσε 7 χιλιόμετρα για να φτάσει στο αγρόκτημα της. Με το ποδήλατο πλέον μπορεί να περνάει περισσότερο χρόνο στο αγρόκτημα και να αυξήσει την παραγωγή, ενώ μπορεί με την κασάβα της να πάει στην Accra και να πουλήσει κατευθείαν στους πελάτες.
